Sağlık Statüsünün Sağlık Turizmi Üzerindeki Etkisinin Panel Veri Yöntemleri ile Analizi

Abstract

Sağlık turizmi, yüksek katma değer yaratabilme kapasitesi, güçlü gelişim potansiyeli barındırması, turizm sektöründe ve ekonomide çeşitlendirme sağlaması, tedarikçi ve ilgili birçok sektöre katkı sağlayabilme niteliğinden dolayı önemi gittikçe artan dünya çapında hızla yayılan bir sektördür. Bu nedenle sağlık turizmi ile ilgili literatür hızla büyürken çalışmalarda ağırlıklı olarak sağlık turizmini kolaylaştıran faktörler, sağlık turizminin gidilen veya menşe ülkenin sağlık sistemi üzerindeki etkisi, hastaların destinasyon tercihlerinde belirleyici faktörler ve yaşanan tıbbi komplikasyonlar ile tıbbi seyahatin riskleri araştırılmıştır. Sağlık göstergeleri, belirli bir nüfusun sağlık durumunu gösteren, matematiksel ya da istatistiksel ölçütlerdir. Sağlık hizmetlerinin planlanması ve değerlendirilmesinde kullanılan bu ölçütler, söz konusu ülkenin kalkınmışlık düzeyinin, adil gelir dağılımının ve hakkaniyetli sağlık hizmeti sunumunun ortaya konulması açısından önemli bilimsel dayanaklardır. Literatürde ülkelerin sağlık göstergelerinin sağlık turizmi üzerine etkisini inceleyen çalışma sayısı oldukça sınırlı olup sadece birkaç ülke özelinde araştırmalar yapılmıştır. Bu nedenle sağlık statüsünün sağlık turizmi üzerindeki etkisi tez araştırmamızın konusu olmuştur. Bu çalışmada sağlık turizm gelirleri ile sağlık göstergeleri arasındaki ilişki incelenerek sağlık turistlerinin destinasyon tercihlerinin ne derecede ülkelerin sağlık göstergeleri ile ilişkili olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda 2010-2019 yılları boyunca 18 farklı parametreye ait verileri eksiksiz olarak içeren 74 ülke çalışma kapsamında incelenmiştir. Bu ülkelere ait veriler, oluşturulan sağlık turizmi talep fonksiyonuna dayanarak panel veri yöntemleri ile analiz edilmiştir. Sağlık turizmi talep fonksiyonu modelimizde; sağlık turizmi gelirlerinin bir dönem gecikmeli değeri, kişi başı düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH), ülkelerin sağlık statüsü (Doğumda yaşam beklentisi, her canlı 1000 doğum için yeni doğan ölüm oranı, her canlı 1000 doğum için 5 yaş altı ölüm oranı, her 100.000 canlı doğum için anne ölüm oranı, her 1000 kişi için ölüm oranı), devletin sağlık harcaması ve ülkelerin sosyal ve siyasal istikrar ve terör olaylarının yokluğu indeksi değerleri yer almıştır. Araştırma sonuçlarında sağlık göstergelerinden özellikle, 5 yaş altı ölüm oranındaki azalmanın sağlık turizm gelirlerini olumlu yönde etkilediği saptanmıştır. 5 yaş altı ölüm oranındaki 1 birimlik azalma sağlık turizm gelirlerini %0,0003 artırdığı bulunmuştur. Sağlık turizm gelirlerini en yüksek destekleyen sağlık statü değişkeninin DEATH olduğu, en düşük destekleyen sağlık statü değişkeninin ise MORT2 olduğu görülmüştür. Tüm ülkelere, gelişmiş ülkelere ve gelişmekte olan ülkelere göre HT değişkeninin bir dönem öncesine ait değerde ve ülkelerin istikrar ve güvenlik endekslerinde 1 birimlik artışın ve ülkelerin GSYH’deki sağlık harcaması payında %1’lik artışın, sağlık turizm gelirlerinde olumlu yönde sırasıyla %0,9, %0,0941 ve %0,0201’lik bir değişime neden olduğu görülmüştür. Genelleştirilmiş momentler yöntemi analizimizde kişi başına düşen GSYH’deki %1’lik artışın ise sağlık turizm gelirlerinin %0,0250 düşmesine yol açtığı saptanmıştır. Araştırma bulguları dikkate alındığında, çalışmamız sağlık turistlerinin destinasyon tercihinde: ülkelerin sağlık statüsü, devlet sağlık harcaması, ülkelerin siyasal ve sosyal istikrarı, ağızdan ağıza tanıtım ve GSYH’nin önemli derecede etkili olduğunu göstermektedir.

Health tourism is a rapidly spreading sector around the world, whose importance is increasing due to its capacity to create high added value, strong development potential, diversification in the tourism sector and economy, and its ability to contribute to many suppliers and related sectors. For this reason, the literature on health tourism is growing rapidly. However, studies have mainly investigated the factors that facilitate health tourism, the impact of health tourism on the health system of the destination or country of origin, the determining factors in patients' destination preferences, the medical complications experienced and the risks of medical travel. Health indicators are mathematical or statistical measures that indicate the health status of a particular population. These criteria, which are used in the planning and evaluation of health services, are important scientific bases in terms of revealing the level of development, fair income distribution and equitable health service provision of the country in question. In the literature, the number of studies examining the effect of health indicators of countries on health tourism is quite limited and only a few countries have been researched. For this reason, the effect of health status on health tourism has been the subject of our thesis research. In this study, the relationship between health tourism revenues and health indicators was examined and it was tried to determine to what extent the destination preferences of health tourists are related to the health indicators of the countries.In this context, 74 countries, which include data for 18 different parameters during the years 2010-2019, were examined within the scope of the study. The data of these countries were analyzed by panel data methods based on the health tourism demand function. In our health tourism demand function model; one-period lagged value of health tourism revenues, Gross Domestic Product (GDP), health status of countries (life expectancy at birth, neonatal mortality rate per 1000 live births, under-5 mortality rate per 1000 live births, per 100,000 live births maternal mortality rate, death rate per 1000 people), government health expenditure and countries' social and political stability and absence of terrorist incidents index values are included. In the research results, it was determined that among the health indicators, especially the decrease in the mortality rate under the age of 5, positively affected health tourism revenues. It was found that a 1-unit decrease in the under-5 mortality rate increased health tourism revenues by 0.0003%. It was observed that the health status variable that supports health tourism revenues the most is DEATH, and the health status variable that supports the least is MORT2. According to all countries, developed countries and developing countries, a 1 unit increase in the previous value of the HT variable and the stability and security indices of the countries and a 1% increase in the share of health expenditures in the GDP of the countries will have a positive effect of 0.9%, 0.0941% and 0.0201% respectively on health tourism revenues. In our generalized method of moments analysis, it was determined that a 1% increase in GDP per capita caused health tourism revenues to decrease by 0.0250%. Considering the findings of the research, it shows that the health status of the countries, state health expenditures, political and social stability of the countries, wordof-mouth promotion and GDP are significantly effective in the destination preference of health tourists.