Açık alan rekreasyonu etkinlikleri katılımcılarında macera davranışı, psikolojik sağlamlık ve öznel iyi oluş ilişkisinin belirlenmesi

Abstract

Çalışmanın amacı, açık alan rekreasyonu etkinlikleri katılımcılarında macera davranışı, psikolojik sağlamlık ve öznel iyi oluş ilişkisinin çeşitli demografik değişkenlere göre karşılaştırılması ve ölçekler arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Bu doğrultuda nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Mevcut çalışmanın evrenini Türkiye'de açık alan hava, kara ve/veya suda yapılan macera etkinliklerine katılan bireyler, çalışma grubunu ise yamaç paraşütü, yelken kanat, dağ bisikleti, trekking, rüzgar sörfü ve uçurtma sörfü gibi açık alan macera etkinliklerine katılan 179 (Ortyaş=33.56 ± 12.88) kadın ve 217 (Ortyaş=28.94 ± 10.89) erkek olmak üzere toplam 396 (Ortyaş=31.47 ± 12.23) birey oluşturmuştur. Katılımcılar kolayda örneklem yolu ile belirlenen gönüllülerden oluşmaktadır. Çalışmada, açık alan macera rekreasyonu etkinlikleri katılımcılarının demografik bilgilerini tanımlamak üzere hazırlanan kişisel bilgi formu, Macera Davranışı Arama Ölçeği (Güngörmüş, Yumuk ve Gürbüz, 2022), Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği (Doğan, 2015) ve Öznel İyi Oluş Ölçeği (Kırmızıer, 2018) kullanılmıştır. Verileri toplama işlemi, açık alan macera etkinliği katılımcılarına ulaşılarak sağlanmıştır. Elde edilen veriler IBM SPSS 26 ve AMOS-26 paket programına aktarılmış ve analiz için hazır hale getirilmiştir. Analizlerde öncelikle verilerin normal dağılıp dağılmadığını sınamak üzere çarpıklık ve basıklık analizleri yapılmıştır. Araştırmada kullanılan ölçüm araçlarının Cronbach Alpha iç tutarlık katsayıları hesaplanmıştır. Katılımcıların "MDAÖ", "KPSÖ" ve "ÖİOÖ" elde ettikleri verilere t testi, ANOVA ve Pearson Korelasyon testleri yapılmıştır. Ayrıca oluşturulan modeldeki gözlenen ve gözlenmeyen değişkenler arasındaki nedensel ilişkilerin test edilmesinde Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) yöntemi kullanılmıştır. Modelin uygunluğunun değerlendirilmesi için farklı uyum indeksleri incelenmesi için Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. Elde edilen bulgular, MDAÖ'nde cinsiyet, medeni hal, serbest zamanları değerlendirmede güçlük çekme, tercih edilen macera rekreasyonu etkinliği ve katılınan macera rekreasyonu etkinliği risk seviyesi; KPSÖ'nde refah seviyesi, haftalık serbest zaman süresi ve serbest zamanları değerlendirmede güçlük çekme ve ÖİOÖ'nde medeni hal, refah seviyesi, haftalık serbest zaman süresi, serbest zamanları değerlendirmede güçlük çekme, tercih edilen macera rekreasyonu etkinliği ve katılınan macera rekreasyonu etkinliği risk seviyesi değişkenleri açısından anlamlı farklılıklar olduğunu göstermiştir. Ayrıca, MDAÖ hava koşulları alt boyutu ile KPSÖ ve ÖİOÖ arasında pozitif yönde ve düşük düzeyde; MDAÖ ve KPSÖ ve ÖİOÖ arasında pozitif yönde ve düşük düzeyde; KPSÖ ve ÖİOÖ arasında pozitif yönde ve orta düzeyde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Yapısal Eşitlik Modeli sonuçlarına göre, MDAÖ'nin hava koşulları alt boyutunun ÖİOÖ üzerinde doğrudan bir etkisi olduğu ve MDAÖ'nin hava koşulları alt boyutunun ÖİOÖ üzerindeki etkisine KPSÖ'nin kısmi aracılık yaptığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak, çeşitli demografik değişkenlerin bireylerin macera davranışı aramaları, psikolojik sağlamlıkları ve öznel iyi oluşlarında farklılığa neden olabilecek nitelikte olduğu belirlenmiştir. Ayrıca macera davranışı aramanın, öznel iyi oluş üzerinde olumlu etkileri olduğu ve psikolojik sağlamlığın ise bu olumlu etkilere kısmi aracılık ettiği görülmüştür. Bu bağlamda, bireylerin psikolojik sağlamlık seviyelerini ve öznel iyi oluş seviyelerini artıracak açık alan macera etkinlikleri ile ilgili eğitim, program ve uygulamaların artırılması önerilmektedir.

The aim of the study is to compare adventure behavior seeking, psychological resilience and subjective well being levels of outdoor adventure recration participants in terms of various demographics and to determine the correlation between scales. In the light of this, correlational survey model of quantitave research methods. The population of the current study consists of individuals participating in air, land and/or water-based adventure activities whereas the study group consists of 396 participants in total (Meanage=31.47 ± 12.23), 179 of which are females (Meanage=33.56 ± 12.88) and 217 of which are males (Meanage=28.94 ± 10.89) who participate in outdoor adventure recreation activities such as paragliding, hanggliding, mountain biking, trekking, wind surf and kite surf. The participants were determined using convenient sampling method. As data collection tool, demographic information form prepared by the researcher, Adventure Behavior Seeking Scale (Güngörmüş, Yumuk & Gürbüz, 2022), Short Form Psychological Resilience Scale (Doğan, 2015) and Subjective Well Being Scale (Kırmızıer, 2018) were used. Data collection is carried out by reaching at the outdoor adventure recreation activity participants. Obtained data were transferred to IBM SPSS 26 and AMOS-26 package programs and organized to be analyzed. In the analysis of the data, first of all, skewness and kurtosis analysis were carried out in order to determine if the data show normal distribution. The Cronbach Alpha internal consistancy coefficients of the scales were calculated. The data obtained from ABSS, SFPRS and SWBS were analyzed using t test, ANOVA and Pearson Correlation tests. Also, Structural Equation Model (SEM) were used to test the causal correlations between observed and unobserved variables. To evaluate the fitness of the model, Confirmatory Factor Analysis (CFA) were carried out. The findings indicated that there are statistically significant differences in ABSS in terms of gender, marital status, having difficulty in using leisure, chosen adventure recreation type and risk level of chosen adventure recreation activity; there are statistically significant differences in SFPRS in terms of financial status, weekly leisure duration and having difficulty in using leisure; and there are statistically significant differences in SWBS in terms of marital status, financial status, weekly leisure duration, chosen adventure recreation type and risk level of chosen adventure recreation activity. In addition, positive and low level of correlations were found between weather conditions subscale of ABSS and SFPRS and SWBS; positive and low level of correlations were found between ABSS and SFPRS and SWBS; and a positive and medium level of correlation was found between SFPRS and SWBS. According to Structural Equation Model results, weather conditions subscale of ABSS has a direct effect on SWBS; and the effect of weather conditions subscale of ABSS is partially affected by SFPRS. As a result, it is determined that the levels of ABSS, SFPRS and SWBS of the participants differ in terms of certain demographics. Additionally, adventure behavior affect subjective well being in a positive way, and psychological resilience; on the other hand, has a partial meditor role in this effect. In that context, it is suggested that outdoor recreation education, programs and applications related to adventure recreation that will increase the level of psychological resilience and subjective well being should be increased in number.