Sanal su ticareti: Tarım ürünleri üzerine Türkiye için ampirik bir uygulama

Abstract

Su, küresel boyutta kıt olmaya doğru giden en önemli doğal kaynaklardan biridir. Yapılan çalışmalar gelecekte Türkiye'de yoğun bir su sorunu yaşacağına dikkat çekmektedir. Bu nedenle küresel boyutta olduğu gibi Türkiye özelinde de su tasarrufunun ve güvenliğinin sağlanması çok önemli olmaktadır. Bu durumda, sanal su alternatif bir kaynak olarak görülmekte ve bu ticaret türü önemli hale gelmektedir. Konunun bu öneminden hareketle, Türkiye'de en yüksek su kullanımının tarım sektöründe olması sebebiyle tarımsal ürünlerle gerçekleştirilen sanal su ticaretinin incelenmesine ihtiyaç duyulmuştur. Bu bağlamda bu tez çalışmasının amacı, su sorununa dikkat çekerek Türkiye'de tarımsal ürünler ile gerçekleşen sanal su ticaretini analiz etmektir. Çalışmada tarımsal üretim endeksi, Türkiye GSYH/Dünya GSYH, reel döviz kuru, sulanan alan, sıcaklık, yağış değişkenlerinin sanal su ticaret dengesine (toplam ihracat miktarı/toplam ithalat miktarı) etkisi ekonometrik ve istatistiksel olarak ortaya konulmuştur. Bu kapsamda söz konusu değişkenler ile sanal su ticaret dengesi arasındaki ilişki ARDL sınır testi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Çalışmada oluşturulan modelde yer alan değişkenlerden sadece GSYH değişkeninin bağımlı değişken üzerindeki etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı tespit edilmiş ve modelden çıkarılmıştır. Diğer değişkenlerden sıcaklık, sulanan alan değişkenlerinde pozitif yönlü bir birim değişmenin, sanal su ticaret dengesine pozitif etki edeceği görülmüştür. Bununla birlikte yağış, tarımsal üretim endeksi ve reel döviz kuru değişkenleri ile sanal su ticaret dengesi arasında negatif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir.

Water is one of the most important natural resources, likely to be scarce in a global extent. Studies made indicate that Turkey encounter an intense water problem in the future. For this reason, it is very important to save water and ensure water safety in Turkey as well as in a global extent. In this case, virtual water is considered as an alternative water source and virtual water trade is becoming important. Based on this importance of the issue, in addition, due to the fact that the highest water use in Turkey is in the agricultural sector, it is essential that the virtual water trade carried out in agricultural products be examined. In this context, the aim of this thesis study is to draw attention to the water problem and to analyze the virtual water trade, carried out with agricultural products, in Turkey. In the study, the effects of Agricultural Production Index, Turkey GDP/World GDP, Real Exchange Rate, Irrigated Area, Temperature, Precipitation variables on virtual water trade balance (virtual water export amount/virtual water import amount) were revealed econometrically and statistically. In this context, the relationship between aforementioned variables and the virtual water trade balance was examined by applying the method of ARDL limit test. It was determined that only the effect of the GDP variable, among the variables in the model created in the study, on the dependent variable was not statistically significant and was excluded in the model. It was observed that a positively directed unit change in the variables of temperature and irrigated area, among the other variables, would have a positive effect on the virtual water trade balance. Furthermore, an avoidant relationship was found between the variables of precipitation, agricultural production index and real exchange rate and virtual water trade balance.