Fen bilimleri öğretmen adaylarının model oluşturma ve kullanmaya yönelik öğretim etkinliklerinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, fen bilimleri öğretmen adaylarının (FBÖA) model oluşturma ve kullanmaya yönelik öğretim etkinliklerinin incelenmesidir. Çalışmanın deseni nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışmasıdır. Çalışmanın katılımcılarının belirlenmesinde seçkisiz olmayan amaçsal örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. 2019-2020 eğitim-öğretim yılında Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı'nda öğrenimine son sınıfta devam eden 33 kadın, 7 erkek olmak üzere toplam 40 öğretmen adayı ile gerçekleştirilen çalışmada katılımcıların belirlenmesindeki ölçüt, fen bilimleri öğretmen adaylarının son sınıfta öğrenim görmeleri, Özel Öğretim Yöntemleri-2 dersini alıyor olmaları ve çalışmaya katılmak için gönüllü olmalarıdır. Nitel çalışmalarda oluşabilecek olası ön yargıları azaltmak amacıyla geçerlik ve güvenirlik için birden fazla farklı veri toplama araçlarına başvurulmuştur. Bunlar; öğretmen adaylarının ilgili kazanımlara yönelik hazırladıkları ders planları, ders sunumlarının gözlemi, araştırmacılar tarafından tutulan alan notları ve öğretmen adayları ile yapılan yarı-yapılandırılmış görüşmelerdir. Toplanan verilerin analizinde doküman analizi ve içerik analizi tekniklerine başvurulmuştur. Fen Bilimleri Öğretim Programı (MEB, 2018)' nda yer alan model kazanımlarının çoğunun fizik ve biyoloji disiplinine ait konular etrafında yapılandırıldığı, kimya disiplinine ait model etkinliklerinin sayıca en az olduğu belirlenmiştir. FBÖA' nın ders planı hazırlayıp ortam araç-gereç ve ders esnasında kullanılacak materyalleri düzenleyerek sunmaları, sunum yaptıkları konuların öğretmenlik becerisi açısından değerlendirilmesi gibi esaslara dayanan Özel Öğretim Yöntemleri-2 dersi için hazırladıkları ders planları, model oluşturma ve kullanmaya yönelik etkinlikler kapsamında değerlendirildiğinde, en fazla model etkinliğinin 5E Öğretim Yöntemi' nin öğrencilere gözlem yapma, araştırma yeteneklerini gösterme ve sorgulamaya fırsat tanıyan keşfetme basamağında yer aldığı göze çarpmaktadır. FBÖA' nın hem ders planları hem de ders sunumlarında modellerin en çok temsil boyutunu kullandıkları, tahmin boyutunun ise çok az öğretmen adayı tarafından kullanıldığı elde edilen bulgular arasında yer almaktadır. Öğretmen adayları ile yapılan görüşmelerde ise model tanımına ve model boyutlarına ait sınırlı ve yanlış bilgilere sahip oldukları ve neyin model olup neyin olmadığı konusunda bir sınır çizemedikleri için karışıklık yaşadıkları görülmüştür. Bu bulgulardan hareketle, eğitim fakültelerinin öğretim programlarının içeriğinin Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı'nın gereklilikleri de göz önünde bulundurularak oluşturulması, modellere ait pedagojik bilginin sınırlarının çizilmesi ve öğretmen adaylarının modeller hakkında kapsamlı bilgi sahibi olmalarının sağlanması önerilebilir. Ayrıca öğretmen adaylarının model ile ilgili sınırlı anlayışları ve kavram yanılgılarını, kendi deneyimleri sonucu eski yaşantılarından edindikleri düşünüldüğünde; öğretimin erken basamaklarında hizmet içi öğretmenlerin de model etrafında şekillendirdikleri ders içeriğini öğrencilere öğretirken modelin dış yapısı ve temsil ettiği referans sistemin ötesine geçerek, öğrencilere modele ait epistemolojik anlayışı da aşılamaları gerektiği söylenebilir.

The aim of this study was to examine pre-service science teachers' (PST') teaching activities on modeling and the use of models. The study was designed as a case study, and criterion sampling method, -a non-random purposeful sampling method-, was used to determine the participants. The criteria used in determining the participants included (i) being senior PSTs, (ii) being enrolled to Special Teaching Methods-2 course, and (iii) participating voluntarily in the study. The study was carried out with a total of 40 senior PSTs (33 female and 7 males), who attended the Department of Science Education at Alanya Alaaddin Keykubat University, in the 2019-2020 academic year. In order to reduce possible biases that may occur in qualitative studies, a number of data collection tools were used for validity and reliability. Data collection tools included (i) learning outcomes related to modeling and use of models in the Science Curriculum (MoNE, 2018), (ii) lesson plans prepared by the PSTs for these outcomes, (iii) observations of teaching practices, (iv) field notes taken by the researchers, and (v) semi-structured interviews done with the PSTs. data were analayzed through document analysis and content analysis techniques. Findings showed that most of the model-related learning outcomes in Science Curriculum (MoNE, 2018) are structured around the disciplines of physics and biology, and less around chemistry. In the lesson plans prepared for the Special Teaching Methods-2 course, -which is based on the principles such as preparing a lesson plan, organizing and presenting the environment, preparing the equipments and materials to be used during the lesson, and evaluating the presentations in terms of teaching skills-, it was seen that model-related activities were mostly included in the 'Explore' step of the 5E Teaching Method, -in the step that gives students the opportunity to observe, demonstrate their research skills and question. It was also seen in both lesson plans and lesson presentations that PST used the 'representation' function of the models the most, and the 'prediction' dimension the least. In the interviews, it was observed that PSTs had limited understandings about the definition of models and their function; and they were confused because they could not draw a border about what a model is and what is not. With these findings, it was recommended that the pedagogical knowledge about models can be clarified, the PSTs are provided with comprehensive knowledge about models, and the science teacher education programs can be revised in consideration of the requirements of the Science Curriculum. In addition, since PSTs' limited understandings and misconceptions about models are acquired from their past experiences, it is recommended that in-service teachers should inform students about the nature of models, as well.